زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

منع موقت از حمل





بسیاری از فقیهان و دانشمندان مسلمان معتقدند، در مقاطع زمانی خاص که کثرت مسلمانان موجب ضعف و سستی آنان باشد یا کثرت اولاد در بعضی خانواده‌ها با بروز مشکلات جدّی همراه باشد و نیز به‌دلیل مرض یا ضعف مادر و اموری از این قبیل، جلوگیری از بارداری و حمل، به‌طور موقّت مشروط به این‌که مستلزم ارتکاب حرام نباشد منع شرعی ندارد.
دلیل این نظریّه، روایاتی در حدّ استفاضه است که در باب جواز عزل، وارد شده‌اند. علاوه بر این روایات، با استناد به برائت شرعی و عقلی نیز حکم به جواز می‌شود.


۱ - دیدگاه علما



هر چند دلایل و شواهد زیادی بر توجّه شریعت مقدّس اسلام به مساله حفظ و افزایش نسل مسلمانان وجود دارد و مخالفان کنترل جمعیّت در اثبات مدّعای خود، به آن‌ها استناد می‌کنند، ولی باید توجّه داشت که هدف شریعت اسلام، تنها افزودن نسل مسلمانان بدون عنایت به وضعیت دینی، تربیتی و اجتماعی آن‌ها نیست، بلکه هدف اصلی، به‌وجود آوردن یک امّت اسلامی صالح و سعادتمند است.
بدان‌جهت است که بسیاری از فقیهان و دانشمندان مسلمان معتقدند، در مقاطع زمانی خاص که کثرت مسلمانان موجب ضعف و سستی آنان باشد یا کثرت اولاد در بعضی خانواده‌ها با بروز مشکلات جدّی همراه باشد و نیز به‌دلیل مرض یا ضعف مادر و اموری از این قبیل، جلوگیری از بارداری و حمل، به‌طور موقّت منع شرعی ندارد. در این‌کار ممکن است با روش‌های مختلف، اعمّ از سنّتی مانند: قطع نزدیکی، عزل منی یا روش‌های جدید که دانش پزشکی در یکی دو قرن اخیر ابداع نموده است، مانند: استفاده از کاندوم، اسپرم کُش‌ها، قرص‌های ضد بارداری، عقیم‌سازی موقّت از بارداری جلوگیری شود.
[۱] طلعتی، محمدهادی، رشد جمعیّت، تنظیم خانواده و سقط جنین، ص۱۶۳ به بعد.


برخی از فقهای معاصر به جواز منع موقّت از حمل، مشروط به این‌که مستلزم ارتکاب حرام، مانند لمس مرد اجنبی یا زن اجنبیّه نباشد، فتوا داده‌اند.
[۴] فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج۲، ص۴۴۸.


۲ - ادله جواز



دلیل این نظریّه، روایاتی در حدّ استفاضه است که در باب جواز عزل، وارد شده‌اند؛ مانند این‌که محمد بن مسلم می‌گوید: از امام صادق (علیه‌السّلام) از حکم عزل (عزل در لغت به دو معنای بازداشتن و کنار گذاشتن آمده است. در مورد آمیزش جنسی، معنی «بازداشتن» اراده شده است به این معنا که مرد هنگام انزال منی، خود را کنار کشیده، در خارج از رحم زن بریزد.) سؤال نمودم، حضرت فرمودند: این مساله به مرد مربوط می‌شود، هر وقت بخواهد عمل کند. «فَقَالَ: ذَاکَ اِلَی الرَّجُلِ یَصْرِفُهُ حَیْثُ شَاءَ».
همین مضمون، توسط راوی دیگری نیز از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده است.

صرف‌نظر از این روایات، با استناد به برائت شرعی و عقلی نیز حکم به جواز می‌شود، زیرا دلیل فقهی مبنی بر منع موقّت از حمل و بارداری، وارد نشده و فرض این است که این روش، ضرر یا نقصی را بر زن یا مرد وارد نمی‌نماید.
ممکن است ادّعا شود، کنترل جمعیّت با روش منع از حمل به‌صورت موقّت در بعضی حالات و زمان‌ها رجحان داشته باشد. مانند آن‌که، به‌نظر صاحب‌نظران خبره و موثق در علوم اجتماعی، کثرت جمعیّت مسلمانان موجب سستی و ناتوانی آن‌ها در مقابل دشمنان اسلام باشد.

۳ - رضایت زوجین



در منع موقّت از حمل، رضایت زوجین نسبت به انجام آن معتبر نیست. بنابراین زن بدون رضایت مرد، می‌تواند مانع از حاملگی خود شود. برخی از فقیهان به این مساله تصریح نموده‌اند. زیرا مرد نمی‌تواند زن را به داشتن فرزند مجبور نماید، هر چند حکمت تشریع ازدواج، فرزند است.

هم‌چنین مرد می‌تواند با روش‌هایی که پیش‌تر ذکر شد، مانع از حمل و بارداری همسر خود گردد. البتّه در روایات و فتاوای فقهای گذشته فقط به روش عزل اشاره شده که صرف‌نظر از حالات جانبی آن، مکروه است.
مستند کراهت، روایاتی است که جواز عزل را منوط به رضایت همسر دانسته‌اند. و ظاهراً به این دلیل که با عزل، لذّت زن از آمیزش کاسته می‌شود، مکروه گردیده است.

۴ - پانویس


 
۱. طلعتی، محمدهادی، رشد جمعیّت، تنظیم خانواده و سقط جنین، ص۱۶۳ به بعد.
۲. خویی، سیدابوالقاسم، صراط النجاة، ج۱، ص۳۵۸.    
۳. فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج۲، ص۳۹۳.    
۴. فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج۲، ص۴۴۸.
۵. مکارم شیرازی، ناصر، بحوث فقهیّة‌ هامّة، ص۲۸۴.    
۶. سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین مع فتاوی السیدعلی السیستانی، ج۱، ص۴۶۰.    
۷. گلپایگانی، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، ج۲، ص۱۷۳.    
۸. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۴۰۷.    
۹. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۱۴۹، باب ۷۵، من ابواب مقدمات النکاح، ح۱.    
۱۰. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۱۴۹، باب ۷۵، من ابواب مقدمات النکاح، ح۲.    
۱۱. فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج۲، ص۳۹۳-۳۹۴.    
۱۲. خویی، سیدابوالقاسم، صراط النجاة، ج۱، ص۳۶۱.    
۱۳. سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، ج۱، ص۴۶۰.    
۱۴. شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة، ص۴۸۲.    
۱۵. ابن ادریس حلی، محمد بن احمد، السرائر، ج۲، ص۶۰۷.    
۱۶. محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، ج۲، ص۲۱۴.    
۱۷. محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۱۲، ص۵۰۳.    
۱۸. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۹، ص۱۱۳.    
۱۹. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج۲۰، ص۱۵۱، باب ۷۶، من ابواب مقدمات النکاح، ح۱۲.    


۵ - منبع



انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۷، برگرفته از بخش «گفتار دوّم:احکام جنین و رعایت حقوق کودک پیش از تولّد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۸/۱۹.    


رده‌های این صفحه : خانواده | مباحث فقهی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.